Liturgische schikkingen

Liturgie:

Wij gooien woorden in een diep ravijn (…) en de stilte stijgt waarin wij, voor hoelang, ons lot vergeten: wezen te zijn, schreeuw die geen antwoord krijgt, weerlozen, aangeklaagd door ons geweten.[1] Stem die mij roept: mens waar is je broer? Stem van die drenkeling, dat stuk wrakhout, dat een mens blijkt, als hij mij aankijkt.[2]

‘Vader’, zei zijn zoon tegen hem: ‘Ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen u, ik ben het niet meer waard uw zoon genoemd te worden.’ Maar de vader zei tegen zijn knechten: ‘Laten we eten en feestvieren, want deze zoon van mij was dood en is weer tot leven gekomen, hij was verloren en is teruggevonden.’ En ze begonnen feest te vieren.[3]

De oudste zoon was op het veld. Toen hij naar huis ging en al dichtbij was, hoorde hij muziek en gedans.[4] ‘Waarom krijg ík geen feest?’[5], vroeg hij woedend aan zijn vader. ‘Ik ben u nooit ongehoorzaam geweest!’[6]

(…) Diep in mijn hart voelde ik afgunst tegenover de eigenzinnige zoon. Het is de emotie die in mij opwelt als ik zie dat mijn vrienden uitbundig van het leven genieten, terwijl ze allerlei dingen doen die ik veroordeel. Ik heb hun gedrag wel verwerpelijk of zelfs immoreel genoemd, maar ik heb me tegelijkertijd vaak afgevraagd, waarom ik er eigenlijk niet aan mee durfde te doen.[7]

Floriografie:

Pinus, distel, wrakhout, Waxflower en een rode roos.

De bloemen en het wrakhout dansen in het rond op de krans volgens het ritme van de cirkelredenering van diegene, die woedend blijft herhalen: ‘En waarom krijg ík geen feest en dat stuk wrakhout wel?’

Stukken wrakhout gepolijst door ‘een zee van stemmen’[1] en meningen spoelden aan op het groen van de Pinus in de krans. Deze groenblijvende naaldboom symboliseert de eeuwigheid en verwijst naar het eindeloze geweeklaag.  

De distel staat voor onafhankelijkheid: voor eigen keuzes maken. Tegelijkertijd staat de distel voor afgunst, verdriet en ellende.

Waxflower draagt veel kleine, witte bloemetjes, die lang hun pracht behouden en hun symbolische betekenis is sterke en eeuwigdurende liefde: zeg maar liefde voor altijd.  

Rode rozen als teken van onvoorwaardelijke liefde van een Vader voor zijn zoon, zelfs al omringen distels de rozen…

——–

[1] Vrij naar: ‘Lied van de stem’ Genesis 4: 9 (t. H. Oosterhuis, m. R. Veelenturf).

[2] Lied: ‘Weten van God’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[3] Lied: ‘Lied van de stem’ Genesis 4: 9 (t. H. Oosterhuis, m. R. Veelenturf).

[4] Lucas 15:  20-24.

[5] Lucas 15: 26.

[6] Thema 16 januari 2022 bij Gelijkenissen uit Lucas, voorganger Marcel Poorthuis, liturg Japke van Malde bij Ekklesia Leiden.

[7] Lucas 15: 29.

[8] Henri Nouwen.

Uit de liturgie:

De leerlingen zeiden tot Jezus: “Zeg ons, waaraan is het Koninkrijk der hemelen gelijk?” Hij sprak tot hen: “Het is gelijk aan een mosterdzaadje. Het is kleiner dan alle zaadjes. Als het echter op het veld valt dat men bewerkt, wordt het een grote struik en wordt het een schuilplaats voor de vogels van de hemel.” [1] Wil je wel geloven dat je vrede wint? Als je vol vertrouwen leeft, zoals een kind. Als je een geloof hebt als een mosterdzaad, groeit de liefde uit boven de haat..[2]

Ten slotte vroegen de bomen aan de doornstruik: “En u, wilt u onze koning zijn?” En de doornstruik antwoordde: “Als u mij werkelijk tot uw koning wilt zalven, kom dan maar hier, in mijn schaduw is het goed toeven. Maar zo niet, dan zal er uit mijn takken een vuur komen…” [3]

Floriografie:

In een takkenbos van snoeihout van de Els, die symbool staat voor de bruisende energie van een blij kind, houden twee Paradijsvogelbloemen zich schuil. Fier richten ze hun groene snavels op naar de hemel. Hun oranje en diepblauwe veren staan parmantig op hun bloemhoofd. Deze Strelitzia is symbool van onsterfelijkheid. De vlammende oranje met gele Kangaroepootjes of Anigozanthos verbeelden het vuur waar ‘Koning Doornstruik’ mee dreigt. De symbolische betekenis is individualiteit.

——-

[1] Thomasevangelie – logion 20.

[2] Lied: ‘Wil je wel geloven’ (t. H. Lam, m. W. ter Burg).

[3] Richteren 9: 14-15.

Liturgie: Vrij naar Lucas 8:4-15

Toen sprak Jezus in een gelijkenis: ‘De zaaier ging uit om zijn zaad te zaaien, maar bij het zaaien viel een gedeelte op de weg, waar het werd vertrapt en door de vogels opgegeten. Een ander gedeelte viel op de rotsgrond: het schoot wel op, maar droogde uit. Weer een ander gedeelte viel tussen de distels, maar de distels groeiden sneller en verstikten het zaad. Nog een ander gedeelte viel op de goede grond; het schoot op en bracht honderdvoudige vrucht voort.’

Floriografie:

Vier schaaltjes vormen de puzzelstukjes van het verhaal. In het eerste schaaltje liggen graankorrels, die een vogeltje met smaak oppeuzelt. In het tweede zijn witte kiezels te zien, die de rotsgrond symboliseren, waar het graan niet kan ontkiemen. In het derde spelen distels een hoofdrol, maar het graan blijft ondertussen in de coulissen. In het vierde schaaltje vielen de graankorrels eindelijk in goede aarde en brachten honderdvoudige vrucht voort: er bloeien zelfs witte bloemen tussen het graan. En gouden bessen schitteren in de zon…

Uit de liturgie: ‘Een ster hangen boven je herinneringen (…) in je hart. En vandaaruit verdergaan (…) de vrede tegemoet.’[1] ‘De magiërs uit het Oosten’[2] (…) ‘zagen de ster en vonden het kind met Maria, zijn moeder. (…) Ze boden het kind geschenken aan: goud, wierook en mirre.’[3] ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft.’[4]

‘Soms breekt uw licht in mensen door, onstuitbaar zoals een kind’[5] ‘Geef mij terug de ogen van een kind. Dat ik zie wat is en mij toevertrouw. En het licht niet haat.’[6] ‘Door de wereld klinkt een lied, tegen angsten en verdriet. Tegen onrecht, tegen dwang, richten pelgrims hun gezang. (…) Velen, die de moed begaf, blijven staan of dwalen af (…) Reisgenoten, grijp hun hand…’[7]

Floriografie:

Groen, goud, rood en wit  zijn de liturgische kleuren in deze kerstschikking. Groene eucalyptus en groene zaadbollen van de  Asclepias physocarpa ‘Moby Dick’ staan voor hoop, voor Maria, moeder van Jezus. Gouden takken met bessen waarin het licht van de zon gevangen lijkt, verwijzen naar het Licht van de Eeuwige en natuurlijk ook naar één van de drie geschenken van de magiërs. Rode Ridderster of Amaryllis en rode eucalyptus verwijzen naar liefde, naar Jezus. De witte Ridderster naar geloof (Jozef). 

——–

[1] Afscheid (auteur onbekend).

[2] Matteüs 2, 1 (NBV 21).

[3] Matteüs 2, 9-11 (NBV 21).

[4] Lucas. 2, 14 (NBV 21).

[5] Lied: ‘Soms breekt uw licht’ Joh 1,5 (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[6] Lied: ‘Wek mijn zachtheid weer’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[7] Lied: ‘Door de wereld gaat een woord’ (t. J. Wit, m. W. ter Burg) Liedboek 802.

Liturgie: ‘Met kerst vieren we de hoop op een nieuwe wereld van gerechtigheid en barmhartigheid. Vrijheid is dan niet het kunnen doen en laten wat je zelf wilt. (…) Vrijheid betekent dat je eigen belangen kunt opgeven voor een betere wereld. Die hoop geeft je echt kracht.’[1] ‘De nacht loopt ten einde, de dag komt naderbij.’[2] ‘Ons eigen levenslot met uw geluk verweven, zo zijt Gij onze God.’[3] ‘In dat woord was leven, levenslicht, bronwaterlicht, ziel, leeftocht, adem voor de mensen. (…) Licht en duisternis waar mensen zijn.’[4] ‘Nacht van droom en van verlangen draagt het schermerlicht ternauwernood. (…) wij lopen recht op kronkelpaden (…) Het duister wijkt voor het volle licht.’[5] ‘Klimmende zon, licht dat ons laadt met licht, liefde die liefde wekt, vuur dat ons loutert. Voer ons de dood voorbij.’[6]

Floriografie:

De liturgische kleur is wit, daarom een witte ster, zowel een baken van licht als een wegwijzer in de nacht voor de herders en later de magiërs op weg naar het goddelijke kind in de kribbe. In het hart van de ster stralen oranje lampionnetjes van de Echte Lampionplant. Ze geven zelfs licht! Op één van de armen van de ster balanceert een goudkleurige Ridderster of Amaryllis in wording, teken van hoop. In het hart van de ster kan de hoop niet groeien. Op de arm wel. In alle vrijheid. De plaatsing is een vrije keuze.  

——-

[1] Henk Schouten

[2] Introïtuslied: ‘De nacht loopt ten einde’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Hujbers).

[3] Lied: ‘Vanwaar zijt Gij gekomen’ (t. H. Oosterhuis, m. Es ist ein Ros entsprungen).

[4] Johannes 1, 1-5.

[5] Lied: ‘Nacht van dromen en verlangen’ (t. J. Delver, m. T. Löwenthal).

[6] Lied: ‘Klimmende Zon’’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

‘Maria zei: “Mijn ziel prijst en looft de Heer. Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares. Wie gering is, geeft Hij aanzien.”[1] ‘Arme, jij zal leven. Recht vinden. Eindelijk rust.’[2] ‘Vanuit de hemel vonkt er een ster, een goed bericht.’[3] ‘Voor jou brood wijn land liefde, opgaande zon.’[4] ‘Er zou van Godswege een koning komen. Als dauw over rozen’[5], die spreekt ‘een taal van vrede en hoop (…) Vrede voor jou en voor jou.’[6] Wij vertrouwen op de naam van de Heer, onze God, voor eeuwig en altijd…’[7] ‘Scheur de wolken, kom bevrijden!’[8]

Blauw én wit zijn de kleuren van Maria: blauw symboliseert het hemelse, het goddelijke en puurheid. Wit staat o.a. voor onschuld, het goddelijke en ook voor het Licht der wereld. De blauwe sterren verwijzen naar de naam van Maria, Sterre der Zee[9], moeder van Jezus. De ster staat in de Adventstijd symbool voor Licht. Drie witte rozen verwijzen ‘naar rozen, onschuld en liefde’. Een wolk van wit gipskruid blijkt familie van de anjer en draagt in het Engels de naam Baby’s breath en verwijst naar het kindje Jezus. Drie purperen anjers in de liturgische kleur van de Advent mogen gelden als goddelijke bloemen, want hun botanische naam Dianthus is afgeleid van dios is god en anthos is bloem. De Pinus, als harshoudende altijd groene boom, staat voor onsterfelijkheid (voor eeuwig en altijd) en/of een lang leven.

—–

[1] Uit: Lucas 1: 46, 48 en 52.

[2] Lied: ‘Niemand dan jij’ Luisterlied Lucas 1, 46-55 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[3] Uit het Adventslied, dat we zingen als de kinderen naar hun eigen dienst gaan (t. G. de Vries, m. Nu daagt het …)

[4] Lied: ‘Niemand dan jij’ Luisterlied Lucas 1, 46-55 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[5] Lied: ‘Er zou van Godswege’ Ps. 72 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[6] Ibidem.

[7] Uit de Introïtustekst op 19 december 2021 in de Ekklesia Leiden.

[8] Lied: ‘In de hemel onze vader’ Jesaja 64, 1 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[9] De heilige Hiëronymus deelde de Hebreeuwse naam ‘Maryam’ op in ‘Mar’ en ‘Yam’, wat in het Latijn neerkomt op ‘Stilla Maris’ en werd verbasterd tot Stella Maris.

‘Van rood en goud ons toegezegd’[1]: ‘De morgen komt (…) maar nog is het nacht.’[2] En tóch, vrij naar de profeet Habakuk, ‘mogen wij gestalte geven aan de HOOP, die in ons is.’[3] ‘Een wereld vol van donker wacht op een spoor van licht.’[4] ‘Hoop is dat ding met veertjes, (…) dat vogeltje dat vol houdt!’[5] ‘Gij alleen, hebt mijn licht ontstoken. (…) Licht van uw licht zijn wij. Mensen van licht (…), van hoop en vrees.’[6] ‘De lente komt, een twijg ontspruit.’[7] ‘Toen de Heer mij dit onthulde, begonnen mijn lippen te trillen, ik beefde vanbinnen…’[8] ‘Kom, adem ons open!’[9] ‘Sacrament van hoop, dat niets onmogelijk is bij U.’[10] 

—–

Een gouden amaryllisbol als symbool van HOOP: misschien wordt de bloem rood als teken van vastberadenheid om te blijven geloven in dat het licht weer komt. En de lente… Een paars veertje in de liturgische kleur van de Advent verwijst naar dat hoopvolle vogeltje, dat vol houdt. Oranje lampionnetjes en sterren, van geurend eucalyptusblad symbool van licht én bescherming in het donker.

[1] Uit het Lied: ‘Hoe verder onze ogen reiken’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[2]  Uit het Openingslied: ‘Hoe ver is de nacht’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[3]  Begroetingstekst uit ‘Ons leven vieren’ door Heine Siebrand, (uitgave Remonstranten 2019) en aangepast door EL.

[4] Uit het Adventslied, dat we zingen als de kinderen naar hun eigen dienst gaan (t. G. de Vries, m. Nu daagt het …)

[5] Uit de Introïtustekst: Emily Dickinson, vertaald door Ans Bouter.

[6] Uit het Lied: ‘Gij zijt een mensenzoon, Gij komt van ver’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[7] Uit het Slotlied: ‘De nacht loopt ten einde’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[8] Habakuk 3, 16.

[9] Uit het Lied ‘Adem ons open’ (t. S. Prins, m. T. Löwenthal).

[10] Uit het Tafelgebed: ‘Zoudt Gij ooit mij beschamen’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

‘Zend uw licht en uw trouw’[1] ‘als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft!’[2] ‘Vanuit de hemel vonkt er een ster, een goed bericht.’[3] ‘Sacrament van hoop, dat niets onmogelijk is bij u.’[4] ‘Als het dag wordt, zeggen we de nacht vaarwel, vurig en zonder vrees… Want het licht blijft altijd schijnen. Als je maar de moed hebt het te zien.’[5] ‘De nacht loopt ten einde, de dag komt naderbij (…)  en onverwacht komt de mensenzoon, de morgenster.’[6]

Een stervorm bedekt met donkergroen met goud gevlekt blad van de Broodboom of Aucuba japonica, waarin zich de sterrenhemel lijkt te weerspiegelen. Drie lampionnetjes van de Echte Lampionplant symboliseren het licht. Fier lichten de witroze bloempjes van de Sneeuwbal of Viburnum op tussen het groen als waren het kleine sterretjes. ‘Golven van het koren’[7] in overlopende paarstinten lopen vanuit de sterpunten recht naar het hart toe, waar de ‘liefde straalt als het morgenrood[8] in de vorm van een rode roos.

——

[1] Tafelgebed: ‘Zoudt Gij ooit mij beschamen’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[2] Lied: ‘Als alles duister is’ (Taizė, m. J. Berthier).

[3] Adventslied (t. G. de Vries, m. Nu daagt het …).

[4] Tafelgebed: ‘Zoudt Gij ooit mij beschamen’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[5] Slottekst: Amanda Gorman (Vert. Katelijne De Vuyst).

[6] Slotlied: ‘De nacht loopt ten einde’ (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[7] Het visioen van Amos (9: 11-15).

[8] Openingslied: ‘Al wie dolend in het donker’ (t. H. Jongerius, m. H.J. Gauntlett).

‘Mogen wij (…) gestalte geven aan de hoop, die in ons is, aan de liefde die ons draagt, als een zichtbaar teken van ons geloof.’[1] ‘Dat wij nieuwe wetten maken om de honger uit te bannen, dat wij gouden plannen smeden tot beëindiging van lijden!’ (…) ‘Plant uw geest in onze harten, zend uw kracht in onze handen, dat wij leren lief te krijgen onze naaste, vriend en vreemde.’[2] Dichtbij huis en veraf. ‘Bei dir ist das Licht, bei dir ist die Hilfe.’[3] ‘Het nieuwe is nooit helemaal nieuw. Er gaat immers altijd een droom aan vooraf!’ [4]

Het anker is het symbool van hoop in de vroegchristelijke periode. Samen met het hart en het kruis geldt het anker als de drie-eenheid van geloof, hoop en liefde. Groen is de kleur van de hoop, daarom kreeg het anker een bedekking van klimop, wat staat voor trouw en verbondenheid. Eucalyptus geeft bescherming. Drie groene gevlochten harten van palmblad of Rhapis humilis zijn het symbool van vrede. Door het ‘palmhart’ heen is een glimp oranje én paars te zien. Met paarse Lisianthus zegt men: ‘Dankjewel!’

Rood is de kleur van passie: de rode Roos het teken van liefde net zoals de rode Malusappeltjes. De (namaak) aardbeien staan voor nederigheid, omdat ze zo laag op de grond groeien. De rode bessen van het Sint Janskruid komen van gele bloemen, die staan voor licht, net zoals de oranje lampionnetjes van de Lampionplant. Purperen vruchtdozen van de Kardinaalsmuts zien eruit als het vierkante hoofddeksel van een kardinaal en is daarom een kerkelijke plant. Paars is de liturgische kleur in de Advent.

 ——

[1] Uit de Begroetingstekst van de liturgie op de eerste Adventszondag in 2021.

[2] Uit het lied: ‘Kom bevrijden’ Jesaja 64, 1 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[3] Lied: ‘Aber Du weist den Weg für mich’ (t. D. Bonhoeffer, vertaling J.W. Schulte Nordhof, m. Taizé).

[4]  Slottekst van Ernst Bloch.

Als een schip voorbij de horizon zeilt, is het niet weg. Men kan het alleen niet meer zien… Een boot is het symbool van de overgang van leven naar dood. “Maar God staat aan het begin en Hij komt aan het einde.”[1] “Dat wij allen, zo zwaar en droevig als wij zijn, niet uit elkaars genade vallen.”[2] “Zuivere vlam, verdrijf met je licht, de angsten van ons hart”[3], “zolang ons hart nog slagen geeft!”[4]

“Na een donkerte komt een helder licht. In dit licht ben ik omringd. Aan alle kanten omgeven. Omringd met warmte, (…) oneindige liefde, (…) talloze gekleurde bollen in de prachtigste regenboogkleuren: rood, oranje, geel en groen, blauw, indigo, violet.”[5]

In de waaier van bloemen en grasjes zijn de zeilen van een zeilboot zichtbaar. De kajuit bestaat uit het blad van Eucalyptus, teken van bescherming. Drie blauwpaarse disteltjes staan voor ‘een lang leven’. Dankbaar (daarvoor) bloeit de roosachtige Lisianthus in het wit, zachtroze en donkerpaars. De gele Chrysant aan de achterzijde van de schikking schemert door de stelen. In Aziatische landen is het een bloem van rouw, gebruikt bij het afscheid. De rode bloem, die zeker niet als een vlag op een modderschuit staat, draagt de naam Belladonnalelie. De betekenis is ‘vriendschap’. Het geel van de Solidago geeft steun in een moeilijke tijd. De twee gele bolletjes, die er bovenuit steken, heten Trommelstokjes of Craspedia en staan symbool voor een goede gezondheid. De donkerbruine Anigozanthos of kangoeroepoot komt uit Australië. De bloemen lijken op de voorpootjes van het dier. De betekenis is: individualiteit.  

—–

[1] Lied: ‘God heeft het eerste woord’, (t. J. Wit, m. G. Kremer).

[2] Lied: ‘Licht dat ons aanstoot in de morgen’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[3] Lied ‘Zuivere vlam’ (t. J.L. Bell en G. Maule, m. J.L. Bell).

[4] Lied: ‘Licht dat ons aanstoot in de morgen’ (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[5] Uit een gedicht van Anke Merkx Kokshoorn over haar Nabij de Dood-Ervaring (NDE).

Deze ‘rantang’ is de Indische versie van het oer-Hollandse broodtrommeltje: in elk pannetje doet men een ander gerecht, bijvoorbeeld sambal goreng telor met boontjes of geurige rijst, waarna men ze alle vier op elkaar stapelt en het deksel op het bovenste pannetje plaatst. De draagbeugel zet alles vast.

Twee pannetjes bevatten nog maar een halve bloemschikking, hiermee verwijzend naar Sint Maarten die zijn mantel doormidden sneed en de helft weggaf. Twee andere pannetjes hebben een groene ondergrond van zachte, fluweelachtige Vrouwenmantel, waarop een liefdevolle rode roos en dankbare paarse Lisianthus rusten. De paarse distel verwijst naar verdriet en de kleur paars naar lijden. Mantelzorg gaat immers niet over rozen. ‘Als alles duister is’[1], ‘kun jij de slagen verduren? (…) Woorden en wonderen zijn er genoeg, maar iemand die doet wat hij zegt?’[2] De gele schermbloemen van de venkel torenen als  beschermende parapluutjes boven de pannetjes uit. Ook de donkerroze Hemelsleutel komt uit de familie van de schermbloemigen.

Het witte gipskruid of ‘Baby’s breath’ staat voor standvastigheid, vriendschap en het hebben van een puur hart, wat ‘soldaat Maarten zeker had toen hij de helft van zijn mantel schonk aan een kleumende zwerver, die op zijn beurt weer een moeder met kind te hulp kwam…’

De Dag van de Mantelzorg valt aan de vooravond van Sint Maarten: op 10 november, wat symbolisch goed aansluit, want ‘Jouw mantel van zorg’[3], die ‘warm en met liefde en licht is doorweven, helpt ons om ons leven gestalte te geven.’[4]

[1]  Zie lied: ‘Als alles duister is’ (t. Taizébundel, m. J. Berthier)

[2]  Zie lied: ‘Die zegt God te zijn’ Ex. 40, 38 en Marc. 10, 38 (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen)

[3]  Zie tekst ‘Jouw mantel van zorg’,  Arie de Kluiver.

[4] Zie introïtuslied: ‘Intochtslied’ (t. M. Koijck-de Bruijne, m. E. Silcocks).

 Roze rozen als teken van tedere liefde omringd door een krans van klimop als teken van trouw met daartussen de witte vlinderachtige bloempjes van de Prachtkaars: sierlijke bloemen aan sterke planten, die onder verschillende omstandigheden kunnen groeien. Salvia staat centraal in de schikking. De bloem is het symbool voor ‘aan iemand denken’.

Overblijvend Baardgras staat naast de rozen. Overblijvend wil zeggen dat het nog altijd voortgaat te bestaan, ondanks het verstrijken van tijd. Ook wij leven voort, maar anders…

Sorghum is een graansoort en geeft zwarte accenten naast de paarse Amaranthus, ook een graan.

‘Goede God, (…) laat uw liefde bloeien in ons, daarmee maken wij anderen blij.’[1] ‘En wij herinneren ons de oude woorden, dat leven verandert, maar niet wordt weggenomen, dat niets en niemand verloren gaat.’[2] ‘Houd ons omsloten, thuis in uw zegen.’[3] ‘Gij (…) kent van gezicht de bedroefden.’[4]

 ——

[1] Zie het Kinderlied: ‘Vrolijk geluid’ (t. Ouders van ‘Kind en geloof 2’, m. R. Zuiderveld/ E. Zuiderveld-Nieman.)

[2] Uit: Gebed aan de grens, Hein Stufkens

[3] Zie Lied: ‘Koester de namen die wij hier gedenken’ (t. S. de Vries, m. W. Vogel)

[4] Zie Lied: ‘Beschaam ons toch niet’ Jes 54, 6-10 (t. H. Oosterhuis, m. T. Löwenthal)

‘Zie ons, gedoog ons, laat ons niet vallen. Dat wij niet leven gevangen in leegte. Dat wij niet vallen terug in het stof’[1] en bovenop de struikelblokken. Of zijn het stapstenen?

Want onder het dakje van Appelblad schuilen Amaryllisen, symbool voor ‘eeuwen van schoonheid’[2], ‘die hun zwaartekracht durven te vergeten. Dát is leven tussen moed en wanhoop…’[3]

‘Op elk van ons houdt Gij uw oog gericht, en niemand valt, of hij valt in uw handen!’ [4]

——–

[1]  Zie het lied: ‘Wees hier aanwezig’, (t. H. Oosterhuis, m. T. Löwenthal).

[2]  Zie het Slotlied: ‘Een lied om toekomst’, (t. H. Oosterhuis, m. A. Oomen).

[3]  Zie het Lied: ‘Lied om vrijheid’, (t. H. Oosterhuis, m. B. Huijbers).

[4]  Uit het Tafelgebed: ‘Gij die weet.’

Als het zonlicht door de wolken heen breekt en zichtbaar wordt, noemt men dat een Jacobsladder. Zowel de goudkleurige door de zon beschenen Jacobsladder als de Gladiool in warme kleuren paars en rood geven bemoediging en vertrouwen, net als engelen, die ook opeens net het goede zeggen of doen, waardoor men weet:

“Dit is wat ik nu moet of wil doen.”

“Toen plantte God de boontjes en de maïs en de grassen en de granen, de lelies en lissen”, aldus Bette Westera vrij naar psalm 104.

De zon uit het Zomerlied is de wereld dankbaar. En daarom staat het koren dankbaar op de akker in de kleur van het morgenlicht en van de ondergaande zon. 

Op de schaal is veel ruimte voor de oogst. Rode pepertjes geven een pittig accent tussen de ‘Honderd bloemen die mogen bloeien’.

Op de Zonnebloem valt een zonnestraal: hoe toepasselijk voor de bloem, die zich richt naar het licht. Ook Middaggoud is een gele bloem, die van de zon houdt. Rode rozen als teken van liefde en witte Cosmea’s als symbool voor vrede. In het midden staat de donkerrode Amaranthus, een graansoort. Rode korenhalmen verwijzen naar het graan op de akker en het brood, dat wij delen. 

Op de achtergrond een smalle trap van oude studieboeken van vlak na de oorlog met als bovenste een juridisch woordenboek. Wie het open slaat, treft op de eerste bladzijde de omschrijving aan van het begrip Mensenrechten en Medemenselijkheid…

De drie peertjes, die tussen krantenproppen met slecht nieuws liggen, verwijzen naar de perenboom of de Survival Tree, die de aanslagen op de Twin Towers van 2001 overleefde.

Almacht: is dat schepping en herschepping? Zelfs in bomkraters groeien bloemen. Of een perenboom. Daarom is de buitenste vaas zwart. Maar het kwaad heeft niet het laatste woord…  

De bloemen spreken:   

Herfstaster in lila, donkerpaars, cyclaam en wit staat voor dankbaarheid en vreugde (om een nieuwe schepping?) Het Griekse woord aster betekent ster. Een ster van hoop, misschien? Purperen rudbeckia of Rode Zonnehoed geeft de burger weer moed. Witte Korianderbloemen brengen vrede en bescherming in dit huis met het hoge dak. In het veldboeket staan zowel de bloemen van de braam als de nog groene bramen aan stekelige stengels, die wanneer ze de grond raken wortels maken, waaruit nieuwe ranken ontstaan. Braam betekent heiligdom. Braambossen beschermen immers heilige plaatsen. Paars Duifkruid heeft rafelige bloemblaadjes en dat verklaart de naam duif en symbolische betekenis van de Geest. De geest overwint? Oranje Goudsbloem is een Mariabloem en staat voor geloof (in het goede)….

De lucifers in de zilverkleurige driehoek symboliseren God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest: drie personen en toch maar één God. Drie vlammen: houdt men ze bij elkaar, dan is het één vlam en één God.

In de christelijke kunst geldt de driehoek als de vorm om de Drie-eenheid te verbeelden. Clematisranken sieren de zijden van de grote driehoek. Middenin de schikking staan Clematisbloemen én Rode Klaver, die beide drietallig blad hebben, dat verwijst naar de Drie-eenheid.

Drie bakjes met Driekleurig Viooltje of ‘Herba Trinitatis’ alias ‘Kruid van de Drievuldigheid’ of Drie-eenheidsbloem op de hoekpunten.

En in het bloemenhart van het Viooltje is zelfs een driehoek zichtbaar…

Zinnia staat voor volharding en uithoudingsvermogen. Verbena voor ontroering, verzoening en liefde. Solidago en distel geven moed. Rode Zonnehoed staat voor warmte en troost. De herfst komt met bessen: de oranje en de rode van de Gelderse Roos en de groene van de Crocosmia. De herfstaster staat voor herfstvreugde…

De zomerschikking is geïnspireerd op Numeri 13 vers 20 en 23 en sluit daarmee ook aan bij de gevelsteen op de Leidse Beestenmarkt van de verspieders naar het beloofde land.

Op deze schaal liggen zowel een blozende granaatappel, een tros druiven en twee sappige vijgen. Want Mozes zei tegen de verkenners: “Neem in ieder geval vruchten mee terug.”

In het beloofde land zijn gelukkig ook bloemen te vinden in de kleuren van de granaatappel, de druiven en de vijgen, bijvoorbeeld: de rode zonnehoed, die  troost en warmte symboliseert of vrij vertaald naar de verkenners toe: “Houd er de moed maar in, het komt goed!” en blauwe Agapanthuis, de liefdesbloem, want agape betekent liefde en anthus is bloem. Verder nog groene Sedum, een schermbloem, die later donkerroze kleurt en de naam Hemelsleutel draagt en zo verwijst na het leven na de dood.

In deze zomerschikking staan de trefwoorden ‘polarisatie’ en ‘heelheid’ centraal.

De bloemen komen uit een pluktuin en staan op een ondergrond van (Hortensia)blad, wat betekent: “Bedankt voor je begrip!”

Groene, gave bladeren van de hortensia met dieprode verkleuringen als symbool van heelheid en polarisatie door de felle tegenstelling in kleur: rood tegenover groen. Of paars tegenover geel zoals in de herfstaster. En het blauw van de Afrikaanse Lelie wordt nog blauwer door het oranje van het Afrikaantje.

Op de uiteinden van de schikking staat de witte Afrikaanse Lelie of Agapanthus. Dat  is een bloem van liefde: Agape is liefde en anthus is bloem.

Polarisatie wil zeggen accentuering van de tegenstellingen: ronde bloemen zoals witte Dahlia’s tegenover ranke, slanke witte Liatris of Kattenstaarten in verschillende hoogtes, alsof ze vanuit verschillende standpunten het verhaal vertellen. Dahlia staat voor twijfel.

Wanneer woorden verwonden kan de kleine Sanguisorba of Pimpernel het bloeden stelpen. Sanguis is bloed en sorba betekent absorberen.

Rode Zonnehoed geeft troost en warmte en is een geneeskrachtig kruid. Helenium, die wel wat op de Rode Zonnehoed lijkt, is een eetbare en geneeskundige plant en werd ‘stralende, schitterende zon’ genoemd.

De blauwe vaas verwijst naar de strofe ‘Dan zie ik jou in flarden en in volle zinnen, diep koningsblauw daar in de verte bij de einder lopend op blote voeten en door water uit het lied ‘Tussen de tijd.’ 

De bloemen vertellen hun eigen verhaal al dan niet in dialoog. De goudgele Eremurus steekt met kop en schouders boven de andere bloemen uit. Duidelijke symboliek. De Juffertjes-in-het-groen zijn van witte en blauwe bloemetjes veranderd in geheimzinnige ‘duiveltjes in het bos’, zoals de vertaling uit het Engels luidt. De Korenbloem verwijst naar de blauwe hemel. Het Duizendblad of Sint Jozefskruid is een plant die wonden geneest. De Klaproos brengt troost en zo spreekt iedere bloem voor zich.

Zoals het bij Jeroen Windmeijer gaat om de kracht van verhalen en de boodschap, die in een verhaal zit, de laag eronder, zo gaat het in liturgische schikkingen om de symbolische boodschap van bloemen. Zij vertellen als een open boek hun eigen verhaal.

Zoals bijvoorbeeld de Prikneus, die familie is van de anjer. De botanische naam Dianthus is afgeleid van dios is god en anthos, dat bloem betekent. Godsbloem of goddelijke bloem dus. Kamille en klaproos zijn ‘bloemen des velds’, zie Petrus 1 vers 24-25. Kamille is zelfs een Mariaplant. Ook de Lisdodde met de karakteristieke bruine ‘sigaren’ is een religieuze plant, zie Jona:5.

De lampionplant buigt zonder te breken in een poging om de ander te bereiken. Aan de boog ook de ‘groene vruchten elke maand’ weer en de ‘bleke wortels’ uit het Lied van de grote liefde.

Rode rozen spreken voor zich: ‘Liefde zal geen woord meer zijn (…)  nu we nog kijken in donkere spiegels’ uit het Lied met de halve woorden.

Witte Cosmea’s in drie zilverkleurige vaasjes als bloemen van vrede. Donkerroze Sedum of Hemelsleutel als sleutel tot verzoening?

Lieflijke witte herfstasters als symbool van vreugde en verliefd worden (op het leven) op oudere leeftijd: ‘Nu nog in tranen, dan getroost en verzoend met mijzelf.’ 

Daarom staan goudgele zonnebloemen en eikenbladeren met hun voeten in een rustige (wereld)zee, die het hemelsblauw van de lucht erboven weerspiegelt voor wie tot op de bodem kijkt.

Stapstenen of struikelblokken op de rand van de schaal?

“Worden we een vlam in de zon?” In ieder geval is de zonnebloem het symbool voor levenslust en de mens die zijn hoofd naar het licht (of Christus) beweegt.

Wanneer het donker wordt, draait de bloem alvast naar het oosten, want daar komt de volgende dag het licht vandaan…

Als wapen tegen angst een cirkel – symbool van oneindigheid – vol met rode rozen en blauwe Agapanthussen: bloemen die staan voor de altijddurende liefde van God voor ons. Paarse disteltjes en de Guldenroede geven (levens)moed en van de Rode Zonnehoed maakt men een medicijn dat de weerstand verhoogt. De oranje bessen van de Gelderse roos staan voor fierheid en wie zijn angst durft aan te kijken, mag trots zijn, vandaar dat in het midden van de bloemenkrans een spiegel staat, zodat we vol vertrouwen de onzekerheid kunnen aanschouwen (vrij naar Marcus 4: 35-41 waar Jezus de storm, het meer en de angst temt). De gele bloemetjes van de Helenium staan te bloeien zonder zich druk te maken (vrij naar Mattheus 6: 25-34).

In de schikking een bloem, de Armeluisorchidee, waarvan de Latijnse naam verwijst naar de staf van Dionysos of Bacchus uit de Griekse mythologie: thyrsus, vanwege de vertakte bloeiwijze. Deze bloem heeft een trosvormige hoofdbloem met zijbloemen, waarbij de bloem toch één geheel is oftewel een twee-eenheid. De bloem heeft  paarse stippen op witte bloemblaadjes en is daarom ook bekend onder de naam Paddenlelie. De bloem bloeit in het najaar en komt uit een pluktuin. 

De vroege kerk ondervond problemen om het god-menselijke van de jezusfiguur uit te drukken: deze twee-eenheid wordt zichtbaar in de Teunisbloem, die bovenaan de steel bloeiende en halfverwelkte bloemenknoppen draagt en verder naar beneden groene vruchten. Bloemen en vruchten aan dezelfde steel: een twee-eenheid.

In elke vaas een volledig boeket: twee vazen bij elkaar vormen opnieuw een twee-eenheid. 

Onder in de vaas liggen kiezels: zijn het stapstenen of struikelblokken?

Buigzame takken van de Cornus of Koernoelje (symbool van duurzaamheid) omwikkeld met paars lint in de kleur van de Advent en zilverkleurige stelen van de Kaardebol (teken van verzet, lijden, kommer en kwel) vormen de spijlen van deze vogelkooi, die gevangenschap en onvrijheid symboliseert. De klimop op de achtergrond is het teken van trouw. De vredesduiven van bladmuziek brengen de boodschap van vrijheid. Rode rozen zijn een teken van liefde, olijftakken staan voor vrede en paarse Lisianthus betekent waardering, dankbaarheid en charisma. 

De Meidoorn als symbool van lijden omlijst de leegte van dit hart. Paars lint om de takken verwijst naar de liturgische kleur van de Advent. Naast het paars glinstert het zilver van de Kaardebol, een soort distel, waarvan de betekenis naast verzet, afweer, kommer en kwel ook lijden is. Zilver is net als groen een neutrale kleur. De roze korenaren symboliseren ons dagelijks brood uit het Onzevader en uit psalm 146. Ze verwijzen naar de 3^e Adventszondag, waarbij de liturgische kleur een mengsel tussen paars en wit mag zijn.

De roze Brassica of sierkool is mijn bloemenbeeldtaal voor baby’s, die uit een kool geboren worden. Roze is hier universeel gebruikt, dus voor zowel jongetjes- als meisjesbaby’s.De gele pen is van Amnesty International, die juist vandaag tot eind december een grote schrijfactie houdt en daarmee is de pen symboliek voor de mensenrechtenstrijd

Rondom de nauwelijks zichtbare spiegel bloeien rode rozen als teken van liefde, hortensia om troost te brengen en hypericum. Dat zit in een geneesmiddel dat mensen blij maakt. Wie langs de schikking loopt, kan ervoor kiezen om een blik in die spiegel te werpen of de andere kant op te kijken.  Soms is vergeten beter, soms vergeven… 

Een abstracte liturgische schikking in de kleuren van het logo van de Ekklesia Leiden. De bollen zijn met jute omwikkeld en lijken geschikt om mee te spelen. Een eenzame bloem komt zomaar tot bloei. 

Een liturgische schikking in blauw en wit, in de kleuren van Maria.

Bij de serie over ‘Wetenschap met het hoofd én uit het hart’ past een gevlochten hart van palmblad met bloemen in dieprood en zonnebloemgeel.

Een Biedermeier in zonnige kleuren zoals gele rozen met oranje rand ter illustratie van de online diensten met een vrij thema in de lockdowntijd van zomer 2020.

Zaterdagavond 25 juli 2020 vond de eerste vesper plaats na 4,5 maand in lockdown. De liturgische schikking bestaat uit een feestelijk boeket van losse zomerbloemen en kleine boeketjes, die na afloop met de aanwezigen mee mochten als herinnering aan deze dienst. Op de zilverkleurige schaal liggen vreemde, groene bollen, die gelukkig ongevaarlijk zijn. 

 In een zee van hortensia doemen onbekende werelddelen op ter illustratie van de online diensten met een vrij thema in de lockdowntijd van zomer 2020.

‘Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld.’ Ook deze liturgische schikking dient ter illustratie van de online diensten met een vrij thema in de lockdowntijd van zomer 2020.

Een vrolijke ijscoupe met een zomers sorbet als symbool voor de zomervakantie, die bijna begint. En een pelgrimsgebed: 

‘Moge de weg voor u een begaanbaar pad zijn,
Moge de wind u steeds in de rug waaien,
moge de zon met zijn warmte u in het gezicht schijnen…’

Een bloemenbrug als teken van verbinding. 

Abstracte liturgische schikking bij het thema Geest.

‘Boek, jij bent geleefd,
zeg ons hoe te leven.
In mijn letters staat geschreven,
dat alleen de Geest doet leven.
Licht en adem is de geest.
Daarom ben ik neergeschreven:
dat jij zonder angst zult leven
wat je leest.’

Huub Oosterhuis

Uit het Lied van de mens

‘Er viel nog geen regen die dag dat Hij maakte de mens.
De dag boetseerde Hij, niet uit het licht van de hemel,
boetseerde Hij uit het stof van de aarde: mij, stof van de aarde.
Blies adem van leven in mijn neusgaten,
werd ik een levende ziel, een mensje…’

Huib Oosterhuis

Een cirkel van witte bloemen als symbool voor de zon en de maan, die God schiep op de vierde dag.

De klok wijst de tijd aan, waarop onze vieringen in de Hooglandse Kerk begonnen. Inmiddels starten we om klokslag twaalf. Een (Leids) kwartiertje later. Eén van de gevolgen van de pandemie: er moet voldoende tijd liggen tussen de dienst van de Binnenstadsgemeente en de onze. 

Het sleutelkastje op de achtergrond verwijst naar beloken, dat afgesloten betekent. Met Beloken Pasen zijn de eerste 8 dagen van de Paasweek afgesloten.